Progesteron – rola w cyklu menstruacyjnym i co oznacza jego niski poziom?

Progesteron to kluczowy żeński hormon płciowy, którego znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu kobiety – szczególnie w kontekście płodności – jest nie do przecenienia. Odpowiada m.in. za utrzymanie ciąży, przygotowanie błony śluzowej macicy do implantacji zarodka, wpływa na przebieg owulacji, cykl menstruacyjny, a jego niedobór może skutkować niepłodnością i poronieniami.

W tym artykule przyjrzymy się, jaką rolę pełni progesteron w organizmie, jakie są jego normy, kiedy wykonuje się badanie progesteronu, oraz co oznacza niski poziom tego hormonu.

Czym jest progesteron? Funkcje progesteronu

Progesteron (łac. progesteronum), znany dawniej jako luteina, to hormon steroidowy, należący do grupy gestagenów. Jest jednym z najważniejszych hormonów żeńskich, a jego podstawową funkcją jest wspieranie procesów związanych z zapłodnieniem, implantacją zarodka i utrzymaniem ciąży.

Choć to żeński hormon płciowy, w niewielkich ilościach występuje także u mężczyzn – jego produkcja odbywa się wówczas głównie w nadnerczach i jądrach.

Martwisz się o swoje zdrowie? Chcesz umówić się na wizytę u ginekologa? Zapraszam do mojego gabinetu ginekologicznego w Warszawie. 

Gdzie powstaje progesteron?

W organizmie kobiety progesteron wytwarzany jest głównie w jajnikach, a dokładniej – przez komórki ciałka żółtego, które powstaje po owulacji. W przypadku, gdy dojdzie do zapłodnienia, od około 10. tygodnia ciąży rolę produkcji przejmuje łożysko.

Dodatkowo progesteron może być syntetyzowany w:

• korze nadnerczy,
• centralnym układzie nerwowym,
• a w ciąży – także przez łożysko.

Rola progesteronu w cyklu menstruacyjnym

Faza folikularna (przedowulacyjna)

W tej fazie cyklu miesiączkowego poziom progesteronu jest niski. Organizm koncentruje się na produkcji estrogenów, które stymulują dojrzewanie pęcherzyków Graafa w jajnikach.

Owulacja

Tuż przed owulacją, stężenie progesteronu zaczyna wzrastać. Ma to związek z przygotowaniem organizmu na ewentualne zajście w ciążę.

Faza lutealna

Po uwolnieniu komórki jajowej z pęcherzyka przekształca się on w ciałko żółte, które zaczyna intensywnie wytwarzać progesteron. W tej fazie:

• progesteron powoduje przekształcenie błony śluzowej macicy (endometrium), przygotowując ją do zagnieżdżenia zarodka,
• obniża wrażliwość mięśnia macicy na oksytocynę i prostaglandyny, zapobiegając skurczom i poronieniu,
• wpływa na śluz szyjkowy, utrudniając wnikanie plemników i bakterii,
• stymuluje rozwój gruczołów piersiowych.

Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte ulega zanikowi (luteolizie), a stężenie progesteronu gwałtownie spada, co prowadzi do menstruacji.

Progesteron normy

Stężenie progesteronu w organizmie kobiety zmienia się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego, a także od etapu ciąży.

Tabela: Normy stężenia progesteronu

Badanie progesteronu – kiedy wykonać?

Badanie progesteronu polega na analizie krwi żylnej i nie wymaga specjalnego przygotowania. Wskazania do wykonania oznaczenia obejmują:

• ocena owulacji i cyklu miesięcznego,
• trudności z zajściem w ciążę,
• podejrzenie niedoboru progesteronu,
• monitorowanie przebiegu wczesnej ciąży,
• diagnostyka poronień nawracających,
• podejrzenie zaburzeń pracy nadnerczy,
• objawy wskazujące na zespół policystycznych jajników (PCOS),
• podejrzenie niewydolności ciałka żółtego.

Niski poziom progesteronu – przyczyny i objawy

Niedobór progesteronu to jedna z najczęstszych przyczyn niepłodności i problemów z utrzymaniem ciąży.

Przyczyny niskiego progesteronu:

• niewydolność ciałka żółtego,
• zaburzenia pracy podwzgórza lub przysadki mózgowej,
• problemy z łożyskiem,
• zatrucie ciążowe,
• przewlekły stres i przemęczenie,
• wiek (perimenopauza i menopauza),
• hipogonadyzm,
• intensywna aktywność fizyczna i niedowaga.

Objawy niedoboru progesteronu:

• plamienia międzymiesiączkowe,
• nieregularne miesiączki,
• problemy z zajściem w ciążę,
• poronienia na wczesnym etapie ciąży,
• ból podbrzusza i skurcze macicy,
• suchość skóry, wypadanie włosów,
• zmienność nastroju, bezsenność.

Nadmiar progesteronu – kiedy może być niepokojący?

Choć rzadziej niż niedobór, również nadmiar progesteronu może prowadzić do niepożądanych objawów, takich jak:

• zatrzymywanie wody w organizmie,
• obrzęki, żylaki,
• senność, spadek ciśnienia,
• możliwe powiązania z guzami nadnerczy lub jajników,
• skutki uboczne farmakoterapii progesteronem.

W okresie ciąży wysoki poziom progesteronu może być oznaką ciąży mnogiej i nie zawsze wymaga leczenia.

Porada eksperta

Porada lek. Bożeny Chociełowskiej, ginekolog-położnik:

„Nieprawidłowy poziom progesteronu, szczególnie w fazie lutealnej cyklu, może uniemożliwić implantację zarodka i prowadzić do trudności z zajściem w ciążę. W praktyce klinicznej często zlecam oznaczenie poziomu progesteronu u pacjentek starających się o dziecko, zwłaszcza jeśli występują u nich poronienia wczesne lub nieregularne cykle. W przypadku niedoboru dobrze dobrana suplementacja hormonalna często przynosi oczekiwany efekt”.

Leczenie niedoboru progesteronu

W przypadku potwierdzenia niedoboru progesteronu lekarz może zalecić terapię hormonalną w postaci:

• tabletek doustnych,
• globulek dopochwowych,
• żeli lub zastrzyków.

Suplementacja jest najczęściej stosowana w:

• cyklach wspomaganej reprodukcji (np. IVF),
• we wczesnej ciąży (do 12. tygodnia),
• w zaburzeniach cyklu i bolesnych miesiączkach.

Skonsultuj poziom hormonów w gabinecie dr Bożeny Chociełowskiej w Warszawie

Zaburzenia poziomu progesteronu mogą prowadzić do problemów z płodnością, nieregularnych cykli czy trudności z utrzymaniem ciąży. Dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować objawów i regularnie kontrolować swój stan zdrowia. Gabinet ginekologiczny w Warszawie dr Bożeny Chociełowskiej w Warszawie oferuje nowoczesną diagnostykę hormonalną, profesjonalne podejście i indywidualnie dobrane metody leczenia, które pomogą zadbać o prawidłowy przebieg cyklu menstruacyjnego i bezpieczeństwo każdej pacjentki.

Podsumowanie

Progesteron to nie tylko hormon odpowiedzialny za cykl menstruacyjny, ale przede wszystkim za zdolność organizmu kobiety do zajścia w ciążę i jej utrzymania. Zarówno niedobór, jak i nadmiar progesteronu mogą świadczyć o poważnych zaburzeniach hormonalnych, które warto skonsultować ze specjalistą.

Współczesna medycyna oferuje skuteczne metody diagnozy i leczenia zaburzeń związanych z progesteronem w organizmie. Kluczowe jest jednak wykonanie odpowiedniego badania progesteronu we właściwym dniu cyklu miesiączkowego oraz jego właściwa interpretacja.

FAQ – najczęstsze pytania o progesteron

1. Czym jest progesteron i jakie pełni funkcje?

Progesteron to hormon steroidowy należący do grupy gestagenów. Progesteron odgrywa kluczową rolę w regulacji cyklu miesiączkowego, przygotowaniu błony śluzowej macicy i utrzymaniu ciąży, a także w przebiegu owulacji. Umożliwia zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej i wspiera rozwój wczesnej ciąży.

2. Jakie są normy progesteronu u kobiet?

Normy progesteronu zależą od fazy cyklu miesiączkowego oraz trymestru ciąży. Najwyższy poziom progesteronu we krwi występuje w fazie lutealnej i w trakcie ciąży. Obniżenie poziomu progesteronu może świadczyć o zaburzeniach hormonalnych lub ryzyku poronienia.

3. Czy niedobór progesteronu może prowadzić do niepłodności?

Tak. Niedobór progesteronu może prowadzić do trudności z implantacją zarodka, wczesnych poronień oraz problemów z płodnością. Dlatego badanie stężenia tego hormonu jest kluczowe w diagnostyce i leczeniu niepłodności.

4. Kiedy wykonuje się badanie progesteronu?

Progesteron badanie wykonuje się najczęściej około 21. dnia cyklu miesiączkowego lub zgodnie z zaleceniem lekarza. Cel badania to m.in. ocena owulacji, monitorowanie ciąży, diagnostyka krwawienia z dróg rodnych czy procedury in vitro. Badanie należy wykonać w odpowiednim dniu cyklu i – jeśli to konieczne – po odstawieniu niektórych leków.

5. Jak przebiega przygotowanie do badania progesteronu?

Przygotowanie do badania jest zwykle proste – nie wymaga bycia na czczo, ale należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach hormonalnych. Kluczowe jest wykonanie oznaczenia we właściwej fazie cyklu.

6. Jakie są objawy spadku poziomu progesteronu?

Spadek poziomu progesteronu może objawiać się poprzez nieregularne miesiączki, krwawienia z dróg rodnych, bóle podbrzusza, suchość skóry oraz trudności z zajściem w ciążę. W ciąży może oznaczać ryzyko poronienia i wymaga monitorowania.

7. Jak wygląda terapia w przypadku niedoboru progesteronu?

Stosowanie progesteronu w formie doustnej, dopochwowej lub iniekcyjnej to częsta praktyka w terapii zastępczej, leczeniu niepłodności i podtrzymania ciąży. Progesteron podawany jest również po zabiegach in vitro oraz u kobiet z zaburzeniami fazy lutealnej.

8. Czy progesteron występuje u mężczyzn?

Tak, choć w znacznie mniejszych ilościach. Progesteronu u mężczyzn jest mniej, ale również odgrywa rolę w metabolizmie progesteronu i syntezie innych hormonów. Wydzielanie progesteronu u mężczyzn odbywa się głównie w nadnerczach i jądrach.

9. Gdzie w organizmie odbywa się produkcja progesteronu?

Produkcja progesteronu odbywa się głównie w jajnikach (ciałko żółte), a w ciąży – przez łożysko. Dodatkowo progesteron jest wytwarzany w korze nadnerczy i układzie nerwowym.

10. Czy poziom progesteronu wzrasta tylko w ciąży?

Nie. Poziom progesteronu wzrasta naturalnie w fazie lutealnej cyklu, niezależnie od zapłodnienia. Jednak w ciąży progesteron osiąga znacznie wyższe wartości, co jest kluczowe dla jej przebiegu.